Çok Yönlü Bir Müellifin Son Mesajı

UZUN FİRDEVSÎ’NİN HAYÂT-NÂME /

HAYÂT-Ü MEMÂT ESERİ

ÖNSÖZ 

Yaşadığı devirde yeterince anlaşılamamış ve hakkında yapılan eleştirilerle bir anlamda unutulmasına zemin hazırlanmış Uzun Firdevsî, son zamanlarda eserleri üzerine yapılan akademik çalışmalar arttıkça adeta yeniden keşfedilmeye başlanmıştır. Bu çalışmaları ağırlıklı olarak, ortaya koyduğu zengin dil varlığını ortaya çıkarmak amaçlı dil çalışmaları oluşturmuştur. Bunun dışında gördüğümüz kadarıyla biyografisi üzerinde yeterince durulmamış, verilen bilgilerin tekrarından öteye geçilmemiştir.

  Hazırladığımız bu çalışma Firdevsî’nin son eseri olduğu kabul edilen Hayât-nâme’nin[1] tenkitli metninin incelenmesi ve günümüz Türkçesine aktarımınından meydana gelmektedir. Bununla birlikte elde mevcut olan tüm kaynakların kullanılmasıyla yazarın biyografisi ve eserleriyle ilgili net olmayan bazı meselelerin izi sürülerek mevcut verilerden hareketle bazı meseleler netleştirilmiş, kesin sonuca gidilemeyen yerlerde ise yorum ve tahminlerde bulunulmuştur.

---

    Çalışma; önsöz, giriş, sonuç ve kaynakça dışında dört ana bölümden oluşmaktadır.

   Giriş Firdevsî hakkında bilgi veren temel kaynaklar ve bunların incelenmesine ayrılmıştır. Bu anlamda Firdevsî’nin hayatı hakkında bilgi veren kaynaklar başta “Firdevsî’nin Kendi Eserleri” ve “Tezkireler” olmak üzere “Biyografik ve Bibliyografik Eserler”, “Edebî Eserler” başlığı altında “Süleymân-nâme Muhtasarları”, “Dîvânlar ve Mesnevîler”, “Arşiv Malzemesi” şeklinde tasnife tabi tutularak kısaca tanıtılmıştır. Bahsi geçen bu tarihî kaynakların Firdevsî ile ilgili kısımları çalışmamızın sonunda “Ekler” bölümünde verilmiştir.

[1] Eserin ismi, Firdevsî tarafından son sayfada (96a) Hayât-nâme olarak belirtilmesine rağmen, hem zahriyede hem de serlevhada Hayât ü Memât şeklinde yer almaktadır. Bu çalışmada, müellifin eserini Hayât-nâme olarak adlandırmasını esas alarak, bu ismi tercih ettik ve eser boyunca Hayât-nâme olarak anılmasını uygun bulduk.

 

İçindekiler

YAZAR (Özgeçmiş)

ÖNSÖZ

TABLOLAR LİSTESİ

TRANSKRİPSİYON SİSTEMİ

KISALTMALAR LİSTESİ

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM

UZUN FİRDEVSÎ, HAYATI, ESERLERİ ve EDEBÎ ŞAHSİYETİ

1.1. HAYATI

1.1.1. Doğum Yeri, Yılı ve Nesebi

1.1.2. İsmi

Tablo 1.1. Firdevsî’nin Kendi Eserlerinde İsminin Geçme Şekli

1.1.3. Çocukluğu ve Gençliği

1.1.4. Tarikatı

1.1.5. Firdevsî’nin Geçim Kaynağı ve Bununla İlgili Bazı Kayıtlar

Tablo 1.2. Firdevsî’nin 1506 ve 1512 (912-917) Tarihleri Arasında Hazineden Aldığı İnʽâmlar, Tarihleri, Miktarı ve Cinsi

1.1.6. Son Yılları ve Ölümü

1.2. ESERLERİ

1.2.1. Firdevsî’ye Ait Olduğu Kesin Olan Eserler

1.2.2. Firdevsî’ye İsnat Edilip Ona Ait Olmayan Eserler

1.2.3. Firdevsî’nin Nüshası Tespit Edilemeyen Eserleri

1.3. EDEBÎ ŞAHSİYETİ

İKİNCİ BÖLÜM

HAYÂT-NÂME

2.1. GENEL ÖZELLİKLER

2.1.1. Nüsha Tavsifi

2.2. ŞEKİL ÖZELLİKLERİ

2.2.1. Eserin Genel Tertip Özellikleri

2.2.2. Nazım Şekilleri

2.2.3. Vezin

2.2.4. Kafiye

2.2.5. Redif

2.3. ESERİN MUHTEVASI

2.4. HAYÂT-NÂME’DE ÜSLÛP

2.4.1. Firdevsî’nin Genel Üslûp Özelliklerine Dair Tespitler

2.4.2. Hayât-nâme’de Üslûp Özellikleri

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

HAYÂT-NÂME-METİN

3.1. Metnin Kuruluşunda Takip Edilen Yöntemler

3.2. HAYÂT-NÂME-METİN

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

HAYÂT-NÂME-GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİNE AKTARILMIŞ METİN

4.1. Metnin Günümüz Türkçesine Aktarımında Takip Edilen Yöntemler

4.2. HAYÂT-NÂME (GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİNE AKTARIM)

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

DİZİN

KAYNAKÇA

EKLER

TARİHÎ KAYNAKLARDA UZUN FİRDEVSÎ

TARANAN KATALOGLAR

HAYÂT-NÂME-TIPKIBASIMDAN ÖRNEK VARAKLAR

(İstanbul Süleymaniye Küt. Hacı Mahmut Efendi 4863)