Çalıkuşu, Reşat Nuri Güntekin tarafından 1922 yılında yazılmış bir romandır. Ağırlıklı olarak Anadolu'da geçen ve arka planda Osmanlı'nın son yıllarını anlatan bir romandır. Kitabın son kısmı hariç, ki bu bölüm dışarıdan bir gözlemcinin anlattıklarıdır, romanın ana kahramanı Feride'nin hatıra defteri şeklinde yazılmıştır. 

Kahramanlar

• Feride: Romanın ana kahramanıdır. Anne ve babasını erken yaşta kaybetmiş, Fransız mektebinde okumuş, Anadolu'da öğretmenlik yapan İstanbul terbiyesi almış güzel genç bir kızdır. O kadar güzeldir ki Anadolu'da gittiği yerlerde ya "Gülbeşeker" diye çağrılacak ya da hiç makyaj yapmadığı halde "aşırı boyanmakla" suçlanacaktır. İçli, iradeli ve kültürlüdür. Feride birçok kişinin cesaret edemeyeceği işlerde yapardı. Meselâ her teneffüs okullarındaki ağaca tırmanır ve daldan dala atlardı. İşte bunu gören muallim ona “Bu kız insan değil çalıkuşu” diye bağırmış ve o günden sonra Feride’nin adı Çalıkuşu olarak kalmıştır.
• Kamuran: Feride'nin kuzeni ayrıca nişanlısıdır. Çok kibar ve yakışıklı bir İstanbul beyefendisidir. Feride'yi aldatarak Anadolu'ya kaçmasına sebep olur.
• Besime: Feride'nin teyzesi, Kamuran'ın annesidir.
• Ayşe: Feride'nin Tekirdağ'da yaşayan teyzesi, Müjgan'ın annesidir.
• Müjgan: Feride'nin en değer verdiği kuzenidir.
• Munise: Feride'nin Anadolu'da öğretmenlik yaptığı sırada evlat edindiği kızıdır.
• Hayrullah: Feride'nin Anadolu'da tanıştığı iri yarı, temiz kalpli doktordur. Feride'ye sahip çıkmak için onunla kağıt üzerinde evlenir.
• Seyfettin: Feride'nin eniştesi, Kamuran'ın babası